Ostatnie tygodnie wysokich temperatur, połączonych ze słoneczną i bezdeszczową pogodą, doprowadziły do niżówki na większości polskich rzek. Choć na pogodę nie mamy wpływu, możemy ograniczać zjawisko suszy przez retencję. Piętrzenie wód i opóźnianie spływu przez budowę i przebudowę urządzeń wodnych na terenach wiejskich, a także alimentowanie rzek przez zbiorniki retencyjne to niektóre z działań podejmowanych przez
Zgodnie z danymi IMGW-PIB z 9 września, niski stan wody został odnotowany na 73% stacji hydrologicznych w kraju, a w płytszych warstwach gleby utrzymuje się niska wilgotność, szczególnie na obszarze województwa łódzkiego oraz znacznych obszarach województw mazowieckiego, lubelskiego, podlaskiego, śląskiego, opolskiego i lubuskiego. Duży wpływ ma na to pogoda, jednak ważny jest też sposób prowadzenia gospodarki wodnej na danym obszarze. Szczególnie w dobie zmian klimatu i zmiany rozkłady opadów – dłuższych okresów bezopadowych przerywanych opadami nawalnymi – niezbędne są działania dla zwiększania retencji wód. Wody Polskie podejmują szereg działań dla zwiększania retencji wód, by wzmacniać ochronę mieszkańców Polski przed skutkami suszy i powodzi.
Wdrażamy dobre praktyki dla retencji na terenach wiejskich
Wody Polskie opracowały założenia do Programu Kształtowania Zasobów Wodnych (zPKZW), którego głównym celem jest zwiększenie retencji oraz redukcja skutków suszy. W odpowiedzi na zgłaszane potrzeby interesariuszy i konieczność zatrzymania wody w miejscu, Wody Polskie podjęły działania, polegające na remontach i utrzymaniu urządzeń wodnych, które umożliwiły natychmiastowy efekt w postaci magazynowania wody, praktycznie w każdej zlewni w kraju. Rozwój systemu nawadniająco-odwadniającego w systemach małych cieków oraz rowów na terenach rolnych pozwala zmniejszyć nacisk na wykorzystywanie wód podziemnych do celów nawodnień.
W latach 2020 – 2023 Wody Polskie zakończyły 338 działania, obejmujące remonty 1030 urządzeń wodnych, dzięki czemu nastąpiło zwiększenie retencji o ok 9 mln m3 na obszarze odziaływania około 45 tys. ha gruntów rolniczych. W roku bieżącym w zPKZW znajduje się 79 zdań o charakterze utrzymaniowym, w których skład wchodzi 167 urządzeń wodnych, a ich całkowity koszt to około 10,8 mln zł.
Ponadto PGW Wody Polskie prowadzi piętrzenia na około 4000 obiektach hydrotechnicznych na terenie całej Polski w zależności od lokalnych potrzeb, ograniczając odpływ wody na ciekach przy pomocy zastawek lub zamknięć.
Wykorzystujemy zbiorniki retencyjne by utrzymać przepływy w rzekach
Zbiorniki wodne będące w administracji Wód Polskich pracują zgodnie z instrukcjami gospodarki wodnej. Gospodarka prowadzona na zbiornikach dostosowywana jest do aktualnej sytuacji hydrologicznej i uwzględnia prognozy pogody. Z uwagi na utrzymywanie się wysokiej temperatury powietrza oraz brak opadów obserwowane są spadki dopływu do zbiorników wodnych.
Sterowanie odpływem polega na jego zwiększeniu lub zmniejszeniu zgodnie z aktualnymi potrzebami gospodarki wodnej oraz ochrony przed powodzią i suszą, zgodnie z zasadami określonymi w instrukcji gospodarowania wodą danego obiektu.
W okresach suszy zbiornik wykorzystuje objętość wody zgormadzonej w jego czaszy do utrzymywania odpowiednio wysokich przepływów w dole cieku. Działalność ta prowadzona jest w celu utrzymania korzystnych warunków biologicznych poniżej zbiornika. Z funkcją tą związane są pojęcia przepływu nienaruszalnego (biologicznego) – najniższego możliwego przepływu, który niezbędny dla zachowania życia biologicznego w cieku, a także przepływu gwarantowanego – rozumianego jako suma przepływu nienaruszalnego oraz przepływu niezbędnego do pokrycia potrzeb wodnych różnych odbiorców wody.
Aktualizujemy Plan przeciwdziałania skutkom suszy
W związku z coraz częściej występującymi zjawiskami suszy oraz konsekwencjami z tego płynącymi dla ludzi, gospodarki oraz środowiska naturalnego, Wody Polskie dostrzegają potrzebę dokonania zmian w zakresie przeciwdziałania skutkom tego zjawiska. 7 sierpnia 2024 podpisano umowę dot. realizacji projektu „Przegląd i aktualizacja planu przeciwdziałania skutkom suszy” (aPPSS).Opracowanie aktualizacji zostało zaplanowane zostało na lata 2024-2027.
Plan przeciwdziałania skutkom suszy z 2021 roku skupia się przede wszystkim na aspekcie przeciwdziałania skutkom suszy i zwiększaniu retencji. Natomiast w aktualizacji PPSS (aPPSS) planowane jest wskazanie również aspektów zarządzania ryzykiem suszy, tj. wskazanie działań operacyjnych, które należy wdrożyć w przypadku wystąpienia suszy.
Postanowienia planu przeciwdziałania skutkom suszy należy wdrażać przez współdziałanie co oznacza, że konieczne jest zaangażowanie całego społeczeństwa, zwłaszcza przedstawicieli władz samorządowych, przedstawicieli środowisk naukowych i przedsiębiorców, organizacji społecznych i innych interesariuszy.
Pozyskujemy środki finansowe z UE na działania pro-retencyjne
Zwiększanie retencji wód i przeciwdziałanie skutkom suszy to priorytetowe działanie, zwłaszcza w dobie zmian klimatu, dlatego Wody Polskie aktywnie ubiegają się o środki finansowe na realizację proretencyjnych zadań. Ważną rolę pełnią tu Fundusze Europejskie.
Na rozwój retencji na obszarach miejskich w Polsce do 2027 roku Unia Europejska przekaże 7 mld zł, a wśród beneficjentów środków europejskich są Wody Polskie. Pozyskane środki będą mogły zostać wydatkowane na:
- wspieranie małej retencji,
- renaturyzację przekształconych cieków wodnych i obszarów od wód zależnych,
- budowę, przebudowa lub remont urządzeń wodnych i infrastruktury towarzyszącej, służących zmniejszeniu skutków powodzi i suszy,
- opracowania i aktualizacje dokumentów strategicznych w zakresie gospodarowania wodami, zarządzania ryzykiem powodziowym oraz ochrony zasobów wodnych.
Susza, obok powodzi, jest jednym z najbardziej dotkliwych zjawisk naturalnych oddziałujących na społeczeństwo, środowisko i gospodarkę. Aby w przyszłości nie zabrakło nam wody, w odpowiedniej ilości i odpowiedniej jakości, musimy już teraz przeciwdziałać skutkom suszy!
Źródło/fot.: Wody Polskie